Značaj „zaboravljenih mesta“ sve je istaknutiji u akademskim raspravama koje se vode na engleskom jeziku o teritorijalnim nejednakostima i diskursu politika EU. Ovaj koncept privukao je posebnu pažnju nakon glasanja za Bregzit i izbora Donalda Trampa 2016. godine. Danas konzorcijum EXIT sa zadovoljstvom predstavlja prve rezultate prve faze istraživanja usmerenog na „Problematizovanje zaboravljenih“.

EXIT je evropska istraživačka inicijativa usmerena na ispitivanje pojavnih vidova, osnovnih uzroka i implikacija socioekonomskih nejednakosti unutar i između područja koja se često nazivaju „zaboravljenim“. Projekat – koji uključuje sedam univerziteta i četiri organizacije civilnog društva iz osam zemalja – ponudiće načine za rešavanje ovakvih teritorijalnih nejednakosti putem rigoroznog akciono-istraživačkog programa interdisciplinarnog istraživanja sa zajednicama na terenu na više lokaliteta.

Početna analiza bavi se primenom koncepta „zaboravljenih“ u istraživanjima, politikama i političkom diskursu da bi se definisala određena područja koja se suočavaju sa teritorijalnim nejednakostima. Kroz kritički pregled postojeće literature, nude nam se važne informacije i predstavlja sveobuhvatna analiza osam nacionalnih konteksta i odgovarajućih rasprava u vezi sa teritorijama koje su obeležene kao marginalne ili periferne u sklopu Evrope. Nalazi doprinose kritičkom preispitivanju koncepta i otvaraju put za dalja istraživanja u sklopu projekta EXIT.

Istraživanje ističe glavne zaključke izvedene iz različitih nacionalnih konteksta. Iako postoji širok niz koncepata koji se koriste za opisivanje marginalizovanih područja u kontekstu teritorijalnih nejednakosti, važno je uočiti da se izraz „zaboravljeni“ (left behind) ne prevodi niti koristi van Ujedinjenog Kraljevstva. Umesto toga, on služi kao oznaka za različite vidove teritorijalnih nejednakosti identifikovanih u drugim nacionalnim kontekstima. Ovo istraživanje koristi ovaj termin da bi označilo različite procese periferizacije i konstruisanja mesta kao marginalnih u kontekstu teritorijalne nejednakosti. Iako se terminologija i konceptualizacije razlikuju među zemljama, mogu da se utvrde slični kriterijumi kojima se „zaboravljenost“ pripisuje konkretnim mestima u svakom od nacionalnih konteksta.

EXIT istraživanje dalje otkriva da diskursi u različitim zemljama generalno prate slične obrasce, premda uz prostorne varijacije. Razlika se može pripisati činiocima kao što su različiti stepeni prostornih nejednakosti, veličina zemalja, topografija i struktura vlasti. Nacionalne politike koje se bave teritorijalnim nejednakostima pokazuju veze sa diskursima politika i shemama za finansiranje EU, pri čemu pojedine zemlje prihvataju neoliberalnu paradigmu rasta, dok druge usvajaju pristup zasnovan na mestu, usmeren na smanjivanje regionalnih dispariteta i jačanje slabijih regiona.

Jedan od ključnih nalaza je postojanje „nacionalnih dispozitiva“ u svakoj od zemalja, koji obuhvata narative, institucionalno okruženje, i izraze koji važe za određene regione, područja ili lokacije. Ovi dispozitivi oblikuju konotacije, pokazatelje i predložena rešenja vezana za bavljenje ovim mestima, i često uključuju jake imaginarne elemente i stigmatizaciju, što može da prikrije stvarne izazove sa kojima se suočavaju ovi regioni.

Na primer, Grčka prikazuje strukturno deprivirana područja u smislu udaljenosti, izolacije i ekonomskih činilaca. Srbija naglašava i nedovoljno razvijena i „devastirana“ područja. Austrija karakteriše udaljena područja na osnovu brdsko-planinske topografije ili blizine državnih granica, koje su istorijski bile deo gvozdene zavese. Španija se poziva na slike „ispražnjene“ Španije sa raseljenim i nenaseljenim zemljištem, dok se Italija fokusira na „unutrašnja područja“ koja se nalaze u centru zemlje, a ne na granicama. Danska koristi pogrdni dispozitiv sa nazivom „trula banana“, koji opisuje određena ruralna područja koja podsećaju na oblik banane duž obrisa zemlje. Ideja teritorijalne nejednakosti je u Belgiji slabije razvijena, ali se usmerava na linije sukoba između regiona, često stereotipizirajući siromašnu Valoniju. U UK, dispozitiv „zaboravljenih mesta“ prvenstveno pokriva bivša industrijska područja sa belim stanovništvom iz radničke klase koje ima iskustva sa nezaposlenošću.

Preuzmite dokument: Projekat EXIT istražuje koncept “zaboravljenih mesta” u oblasti teritorijalnih nejednakosti (saopštenje za javnost, 25. maj 2023, .docx)

Izvor: www.exit-project.eu

-------

Projekat EXIT sprovodi EXIT konzorcijum u čijem radu učestvuju partneri iz osam zemalja, među kojima je i Centar za socijalnu politiku. Projekat finansira Evropska komisija u okviru programa HORIZON. Više informacija o projektu EXIT pronađite ovde.